नवी दिल्ली:- विविध क्षेत्रांमध्ये अतुलनीय काम करणाऱ्या ६८ मान्यवरांना राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते देशातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कार असणाऱ्या पद्म पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले. यात महाराष्ट्रातील सहा मान्यवरांचा समावेश आहे. विशेष म्हणजे त्यात क्षात्रकुलोत्पन्न मराठा समाज संस्थेच्या डॉ. शिरोडकर हायस्कूलचे माजी विद्यार्थी जगप्रसिद्ध कॅलिग्राफर अच्युत पालव यांचा समावेश आहे.
ह्या पुरस्कार समारंभात राज्यातील सहा मान्यवरांना राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करण्यात आले. यामध्ये राज्याचे माजी मुख्यमंत्री व माजी लोकसभा अध्यक्ष डॉ. मनोहर जोशी यांना सार्वजनिक क्षेत्रातील योगदानासाठी ‘पद्मभूषण पुरस्कार’ (मरणोत्तर) तर अशोक सराफ, अच्युत पालव , अश्विनी भिडे-देशपांडे यांना कला क्षेत्रातील अमूल्य योगदानासाठी तसेच कृषी क्षेत्रातील भरीव कामगिरीसाठी सुभाष शर्मा व वैद्यकीय क्षेत्रातील उत्तम कार्यासाठी डॉ. विलास डांगरे यांना पद्मश्री पुरस्काराने राष्ट्रपती यांच्या हस्ते सन्मानित करण्यात आले.
राष्ट्रपती भवनात आयोजित समारंभात राष्ट्रपती यांच्या हस्ते दुस-या व अंतिम टप्यात पद्म पुरस्कार प्रदान करण्यात आले. या कार्यक्रमात उपराष्ट्रपती जगदीप धनखड, प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी, केंद्रीय गृहमंत्री अमित शाह, तसेच अन्य केंद्रीय मंत्रीगण व केंद्र शासनातील वरिष्ठ अधिकारी उपस्थित होते.
देवनागरी लिपीच्या कलेला नवसंजीवनी देणारे प्रसिद्ध कॅलिग्राफर अच्युत पालव यांना कला क्षेत्रातील त्यांच्या उल्लेखनीय योगदानाबद्दल पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. त्यांच्या सर्जनशीलतेतून देवनागरी लिपीचे सौंदर्य आणि शिस्तबद्धता प्रभावीपणे समोर येते.अच्युत पालव यांची कला शैली ही पारंपरिकतेचा गाभा राखत आधुनिकतेशी सुसंगत अशी असून, ते अक्षरांना विशिष्ट आकार, संतुलन आणि कलात्मक स्पर्श देतात. त्यांच्या लेखनातून केवळ पठनीयता जपली जात नाही, तर सौंदर्यदृष्ट्याही ते अक्षरांना एक नवे आयाम मिळवून देतात. ते फक्त भारतातच नव्हे तर आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही देवनागरी लिपीचा प्रचार व प्रसार करतात. त्यांनी विविध देशांमध्ये कार्यशाळा, प्रदर्शने आणि सेमिनार्सद्वारे देवनागरी लिपीची कला आणि तिची वैशिष्ट्ये प्रभावीपणे मांडली आहेत. यासोबत, त्यांच्या प्रकाशित पुस्तकांमुळे आणि आंतरराष्ट्रीय सहकार्यांमुळे नागरी लिपीला एक स्वतंत्र कला म्हणून प्रतिष्ठा लाभली आहे.
डॉ. शिरोडकर हायस्कूल, परळ, मुंबई येथे प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षण घेताना अच्युत पालव यांच्यात कॅलिग्राफी कला जन्मास आली. याबाबत ते आपल्या ब्लॉगमध्ये म्हणतात की, पूर्वी, आमच्याकडे चांगले संदेश आणि नैतिक विचार देण्यासाठी सोशल मीडिया नव्हता. वर्गातील ब्लॅकबोर्डवरील ‘सुविचार’ हा स्रोत होता. दिवस सुरू होण्यापूर्वी नैतिक विचार चांगल्या हस्ताक्षरात लिहावे लागायचे. आता हे काम नियमित असणे आवश्यक होते आणि प्रत्येक वर्गासाठी अनिवार्य असले तरी वर्गातील हुशार विद्यार्थी अनेकदा ते टाळत असत. ही जबाबदारी आमच्यासारख्या विद्यार्थ्यांवर पडायची. माझ्या वर्गात तो मुलगा मी होतो. माझी जबाबदारी विचार निवडणे, ते लिहिणे आणि पांढऱ्या आणि रंगीत खडू वापरून हा भाग सजवणे ही होती. या कामासाठी चांगले वाचन आणि सुबक हस्ताक्षर आवश्यक होते. माझ्याकडे दोन्हीही नव्हते आणि मला कोणतीही मदत किंवा मार्गदर्शन नव्हते. आज ते काम सहजसोपे वाटते, तथापि, शाळेत जाणाऱ्या मुलासाठी हे खूप मोठे होते. मागे वळून पाहताना, मला वाचनाचे महत्त्व, स्पष्ट आणि गर्भित अर्थ समजून घेण्यास मदत झाली. अशा प्रकारे वाचनाची चांगली सवय विकसित झाली आणि कालांतराने माझे कौशल्य सुधारले आणि माझ्या धारणा विस्तृत झाल्या.
अखेर माझे चित्रकला शिक्षक श्री. नाबर यांची मदत मिळाली. त्यांचे एक वाक्य, “तुम्ही तुमचा दिवसाचा अभ्यास पूर्ण केल्यावर माझ्याकडे या, मी तुम्हाला काही गोष्टी समजावून सांगेन!” अक्षरे, रंग, तंत्रे आणि प्रयोग यांचा शोध घेण्याच्या एका अद्भुत प्रवासाची ही सुरुवात होती.
एका साध्या खडूमुळे मला साधनांबद्दल प्रेम निर्माण झाले आणि विविध माध्यमांनी त्यांची चाचणी करायला मिळाली. त्याने मला जाडी, कोन, पोत, अपारदर्शकता हाताळायला शिकवले. ब्लॅकबोर्डपासून नोटिस बोर्ड आणि आमच्या कार्यक्रमांसाठी घोषणा बोर्डपर्यंत! मी पदवीधर झालो तेव्हा स्केलेबिलिटीची तत्त्वे अधिक स्पष्ट झाली. काळजीपूर्वक डिझाइन केलेले बोर्ड आणि बॅनरच्या स्वरूपात माझ्या इनपुटशिवाय कार्यक्रम, उत्सव, उत्सव पूर्ण होत नव्हते. शालेय काळात अशा प्रकल्पांनी आणि नाबर सरांच्या वेळेवर मार्गदर्शनाने मला एक महत्त्वाचा धडा शिकवला. आपल्या सभोवतालच्या गोष्टींमधून, आपल्या सभोवतालच्या लोकांमधून, आपल्या अनुभवांमधून, आपण वापरत असलेल्या साधनांमधून आणि आपण डिझाइन करत असलेल्या जागेतून बरेच काही शिकण्यासारखे आहे. आपल्याला फक्त शिकण्याची तीव्र इच्छा आणि बारकाईने निरीक्षण करण्याची आवश्यकता आहे. आजपर्यंत कोणतीही नवीन, वेगळी गोष्ट माझ्या नजरेत येते आणि मी स्वतःला त्याच्या सौंदर्यशास्त्र, स्वरूप आणि क्षमतेबद्दल विचार करत असल्याचे पाहतो. जीवनातील प्रत्येक घटना ही एकतर प्रगती करण्याची संधी असते किंवा स्वतःचे मूल्यांकन करण्याची संधी असते. ती तुम्हाला प्रेरणा देऊ शकते, तुम्हाला आश्वस्त करू शकते किंवा शिकवू शकते. शाळेत मला एका अशा कलेची ओळख झाली जी नंतर जीवनातील ध्येय बनली!
देवनागरी लिपीच्या कलेला नवसंजीवनी देणारे प्रसिद्ध कॅलिग्राफर अच्युत पालव यांचे क्षात्रकुलोत्पन्न मराठा समाज संघटन संकेतस्थळातर्फे मनःपूर्वक अभिनंदन आणि पुढील वाटचालीस शुभेच्छा!
